گویشهای ایرانی در ادوار مختلف و در نقاط مختلف ایران تنوع زیادی دارد، که بعضی از آنها در حال حاضر منسوخ شده، و برخی در حال فراموشی هستند. در بعضی از روستاهای استان فارس گویشهای خاصی هست که با وجود زبان جاری سراسر آن استان که فارسی است هنوز بر جا مانده اند؛ اگر چه هرگز کتابت نداشته و مقام زبان دری نیافته اند. اینها عبارتند از گویشهای متداول در روستاهای دوسیران، سمغان، عبدوئی، کنده ای، پاپون، ماسرم و بعضی دهکده های دیگر. این گویشها همه از گروه جنوب غربی شمرده می شوند.

گويش‌هاي زبان فارسي بخشي از ميراث ماندگار فارسي به شمار مي‌آيد كه در مناطق مختلف استان فارس مورد استفاده قرار مي‌گيرد و به رغم آنكه در گذر تاريخ دستخوش تغييرات گسترده قرارگرفته اما در برخي از مناطق، اين گويش ها همچنان كاربرد دارد.

 به طور كلي مي‌توان گفت آميختگي گويش‌ها و لهجه ها دراستان فارس موجب شده‌است كه‌نوع گفتار در اين استان بسيار فراوان و متنوع باشد و اگر بگوييم به ازاي هرشهر يا روستاي موجود در اين استان، نوعي گويش و لهجه‌خاص وجوددارد كه در برخي موارد شباهت‌ها و در پاره‌اي موارد اختلافاتي با هم دارد، سخني به گزاف نگفته‌ايم.

اگراين تقسيم‌بندي را قدري كلي تر و بسته تر ببينيم بايد گفت هر شهرستان استان فارس داراي نوعي گفتارخاص و گويشي از زبان فارسي است به طوري كه مثلا اصطلاحاتي كه‌درشهرستان جهرم ‌و روستاهاي آن در جنوب فارس مورد استفاده قرار مي‌گيرد با واژه‌ها و اصطلاحاتي كه درشهرستان كازرون و روستاهاي آن در غرب فارس مورد استفاده قرار مي‌گيرد، متفاوت است.

در برخي ازمناطق استان فارس گويش‌هاي خاص آنقدر توسعه يافته و غني شده است كه‌به‌اعتقاد اهالي اين مناطق بايد نوع گويش آنان را زباني ديگر ناميد، اين موضوع در کوهمره دوسیران، در غرب استان فارس به وضوح قابل رؤيت است. به طوري كه بسياري از صاحبنظران، گويش دوسیرانی را زباني مستقل از زبان فارسي مي دانند كه داراي دستور زبان ويژه است.

در عين حال كلمات و واژه‌هاي اين نوع زبان‌ها كه در شهرستان‌هايي مانند خنج و كازرون نيز در بين مردم رواج دارد بسيار شبيه به واژگان فارسي است و يك فرد فارسي زبان اگر چه نتواند به اين زبان گفت و گو كند اما در مقابل فردي كه به آن سخن مي‌گويد مي‌تواند مفاهيم كلي را دريابد.

برخي ازاهالي مناطق استان فارس ازجمله روستاهايي در منطقۀ کوهمره، واژهايي در گفتار و نوشتارهاي خود به كار مي‌برند كه واژه‌هاي اصيل زبان پهلوي و زبان ايران باستان است و نياكان ما افزون بر دو هزار و پانصد سال قبل اين واژه‌ها را در گفت و گوهاي خود به كار برده اند.

 

اگر چه ورود اقوام مختلف با مذهب و زبان هاي متفاوت تغييراتي در گويش بوميان و برخي لغات ايجاد كرده است اما به دليل شرايط طبيعي و اقليمي خاص دوسیران، بسياري از واژگان اصيل پارسي ساختار اوليه خود را حفظ كرده و برخي كلمات نيز هنوز به همان شيوه اصلي خود تلفظ مي شود.
محدود شدن کوهمره دوسیران در بین رشته كوههای بلند زاگرس، باعث شده است اين منطقه در یک قرنطينه طبيعي قرار گيرد و به رغم تبادلات فرهنگي، ساختار فرهنگ و زبان، دست نخورده باقي بماند.